Tijdens de Community of Practice-dag van Tygron werd een speciale editie van de learning community digital twin georganiseerd. Een diverse groep professionals dook in de vraag: hoe zetten we digital twins in om stedelijke opgaven slimmer, gezonder en toekomstbestendiger te maken?
De sessie werd georganiseerd vanuit de Data- en Kennishub Gezond Stedelijk Leven, een onafhankelijk samenwerkingsverband van publieke en private partijen. Hun doel: gezamenlijk leren, ontwikkelen en toepassen van datagedreven instrumenten voor een gezonde leefomgeving. Digital twins vormen daarin een belangrijk speerpunt. Ze geven gemeenten en partners de kans om complexe vraagstukken inzichtelijk te maken, participatie te vergroten en beleid stevig te onderbouwen.
Gemeente Nieuwegein
Guus Welter (Kwaliteitsmanager Omgevingswet gemeente Nieuwegein) gaf inzicht in hoe Nieuwegein werkt met indicatoren binnen hun digital twin in Tygron. Het platform ondersteunt onder meer de woningbouwmonitor, waarbij thema’s als nieuwbouw, bouwstop en capaciteit centraal staan. De gemeenteraad heeft inmiddels bepaald dat het digitale model structureel gebruikt moet worden, al leidt dat in de praktijk regelmatig tot discussie over de interpretatie van indicatoren. Denk aan de 3-30-300-regel voor groen of de zorgcirkel van 300 meter. “Elke indicator leidt tot discussie en dat is juist goed, want cijfers blijken pas waardevol als duidelijk is wat je ermee wilt bereiken,” aldus Welter. Hij benadrukte dat betrouwbare data cruciaal is; visualisaties zoals 3D-filmpjes helpen bij besluitvorming, maar slechte data kan de boel juist vertroebelen. Welter: “Er werd op een gegeven moment gevraagd wat de toegevoegde waarde is van een digital twin en iemand antwoordde dat het een beslissingssysteem kan zijn. Nou toen ging een aantal mensen volledig op rood.” Hij wil maar zeggen, de digital twin is vooral een krachtig, ondersteunend discussiemiddel.
Provincie Utrecht
Stephen van Aken (Beleidsadviseur Innovatie Gezonde Leefomgeving, provincie Utrecht) vertelde hoe de provincie Utrecht de methodiek Gezonde Gebiedsontwikkeling (GGO) inzet binnen hun digital twin. De GGO werkt als een scorebord voor gemeenten: ontwerpen worden vroegtijdig getoetst op luchtkwaliteit, geluid, hitte en andere leefomgevingsfactoren. “We zijn al 5 tot 10 jaar bezig om precies de normering en de bandbreedtes te bepalen van wat wij nou een gezonde wijk vinden,” aldus Van Aken. Dit stimuleert het gesprek over gezonde steden al vanaf de eerste schets. “Digitalisering versnelt dit proces.” De provincie organiseerde een cursus voor gemeenten en ontwikkelt nu zowel een GGO-light als het scenario-instrument ZOUT (Zicht op Utrecht). Van Aken: “We merken dat het succesvoller is naarmate de mix van participanten groter is. Je wilt dat er wordt samengewerkt.” Ambities liggen in standaardisatie en uitbreiding naar thema’s als bodem en water, plus gebiedsspecifieke normen. De rode draad, hoe eerder je de GGO inzet, hoe waardevoller het gesprek wordt.
Kosten en baten
Ronald Buijsse (Programmaleider bij de Hogeschool Utrecht) ging dieper in op de (maatschappelijke) kosten-batenanalyse (KBA/MKBA) van digital twins. Hij liet zien dat een goed raamwerk helpt om budgetten vrij te maken en het gesprek met beleidsmakers te versterken. “Bij digital twinning zie je dat er meer kosten worden gemaakt in de voorfase, daar waar de plannen worden opgesteld en doorgerekend. Maar als dat goed is gedaan, blijkt ook dat de kosten in de latere fase naar beneden gaan,” aldus Buijsse. Ook andere partijen profiteren: projectontwikkelaars kunnen via anterieure overeenkomsten meebetalen, mits de waarde goed wordt uitgelegd. Buijsse waarschuwde dat zonder duidelijke analyse de geloofwaardigheid van digital twins onder druk staat. Blijf dus weg van micromanagement op individuele indicatoren en focus op hoofdlijnen. “Wees goed voorbereid, want als je iets wilt doen met een digital twin en je weet niet waar de baten liggen, sta je niet sterk in de discussie.”
Interactieve werksessies
Na de inleidende praatjes gingen de deelnemers in groepen uiteen om te discussiëren over verschillende stellingen en vraagstukken. Aan het einde van de werksessies werden de belangrijkste lessen plenair gedeeld, met de afspraak om de besproken vraagstukken in volgende sessies verder uit te diepen. Dit waren de belangrijkste bevindingen.
1. Hoe zorgen we dat een Digital Twin ontstaat vanuit gemeentelijke opgaven en processen in plaats van technologieaanbod?
Rosemarie Mijlhoff (Senior consultant & Researcher Multistakeholder Partnerships):
“Digital twins moeten altijd starten vanuit de opgaven van de gemeente zelf, niet vanuit het aanbod van technologie. Samenwerking met externe partijen helpt om tools duurzaam te verankeren.”
2. Hoe tonen we de waarde van een Digital Twin aan voor beeldvorming en samenleving?
Merel Backx (Programmamanager Gezonde Leefomgeving bij Hogeschool Utrecht): “Het aantonen van baten blijft een uitdaging. Deelnemers wisselden ervaringen uit over mogelijke financieringsbronnen en effectieve ‘haakjes’ richting bestuurders en partners.”
3. Hoe om te gaan met onzekerheden in data en modellen?
Milou van Muijden (Coördinator Learning Communities bij Data- en Kennishub Gezond Stedelijk Leven): “Transparantie in indicatoren is een absolute voorwaarde. Gemeenten willen modellen kunnen aanpassen aan lokale omstandigheden om zo vertrouwen en bruikbaarheid te vergroten.”
4. Hoe kan je flexibel omgaan met gemeentelijke opgaven?
John Joosten (Consultant Geo-informatie): “De groep pleitte voor flexibiliteit in indicatoren en het vroeg meegeven ervan aan planvormers. Visualisatie-instrumenten, zoals de GGO, helpen om snel inzicht te creëren.”
